W ostatnim naszym wpisie dotyczącym form prowadzenia działalności gospodarczej wskazaliśmy na różnice pomiędzy spółkami osobowymi a spółkami kapitałowymi. Dzisiaj możemy przejść do omówienia najpopularniejszej spółki o charakterze kapitałowym. Jest nią spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w skrócie spółka z o.o. Z pewnością nie raz słyszeliście o niej, warto jednak zebrać w jednym miejscu wszystkie najważniejsze informacje dotyczące spółki z o.o. Jest ona niewątpliwie ciekawą i interesującą formą do prowadzenia własnego biznesu. Pamiętać jednak należy, że wybór odpowiedniej dla nas formy prawnej powinien być zawsze świadomy i oparty na rzetelnej analizie przepisów pod kątem własnych potrzeb, skali prowadzonej działalności oraz jej rodzaju.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – definicja
Definicja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością różni się w swym ujęciu od definicji zaproponowanych dla spółek osobowych. Przede wszystkim art. 151 Kodeksu spółek handlowych nie zawiera legalnej definicji. Pojęcie i istotne cechy spółki z o.o. wynikają z całokształtu przepisów regulujących jej funkcjonowanie. Wskazują one, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością:
- jest spółką kapitałową (ar. 1 § 2 k.s.h.),
- posiada osobowość prawną (art. 12 k.s.h.),
- może być utworzona w każdym prawnie dopuszczalnym celu (a nie tylko w celu prowadzenia przedsiębiorstwa jak w przypadku spółek osobowych, art. 151§ 1 k.s.h.),
- wyposażona jest w określony w umowie kapitał zakładowy, podzielony na określone udziały,
- działa poprzez swoje organy,
- wspólnicy natomiast nie odpowiadają za zobowiązania spółki (art. 151 § 4 k.s.h.).
Podsumowując, spółka z o.o. jest prywatnoprawną korporacją kapitałową, zrzeszającą wspólników, jednak mimo wszystko niezależną od jej składu osobowego. Taka spółka funkcjonuje nie poprzez wspólników, lecz poprzez swoje organy, w szczególności zgromadzenie wspólników – najwyższy organ właścicielski podejmujący za pomocą uchwał najważniejsze decyzje w spółce oraz zarząd – co do zasady niezależny i samodzielny organ wykonawczy, zajmujący się bieżącą działalnością spółki oraz jej reprezentacją w stosunkach z innymi podmiotami gospodarczymi.
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Jak wspomnieliśmy w jednym z naszych ostatnich artykułów, spółka kapitałowa może być zawiązana przez jednego wspólnika. Spółka z o.o. również więc może być spółką jednoosobową. Istotą takiej spółki jest, że wszystkie udziały skupiają się w rękach jednego wyłącznego wspólnika. Do takiej sytuacji może dojść pierwotnie – wówczas, gdy jeden wspólnik założy spółkę z o.o. i ją w takiej formie zarejestruje, jak i wtórnie – gdy, na skutek nabywania udziałów finalnie zostaną one skupione w osobie jednego wspólnika.
Potrzeba dopuszczalności tworzenia jednoosobowych spółek kapitałowych wynikała z praktyki. Jest to istotna forma prawna pozwalająca wspólnikowi na prowadzenie działalności gospodarczej z jednoczesną możliwością uniknięcia odpowiedzialności z majątku osobistego, co czyni z niej pożądaną formę prawną. Często też jednoosobowe spółki z o.o. powstają w celu przyjęcia roli komplemenatriusza w spółkach komandytowych.
Co do zasady, przepisy prawa traktują na równi jednoosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ograniczenia je dotyczące mają na celu przede wszystkim ochronę interesów wierzycieli takiej spółki. Najważniejszym zastrzeżeniem jest więc, że jednoosobowej spółki z o.o. nie może zawiązać inna jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Dodatkowo, przepisy ustawy wskazują, że w takiej spółce oświadczenia woli jedynego wspólnika składane spółce wymagają co do zasady formy pisemnej pod rygorem nieważności. Warto o tym pamiętać.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji
Zgodnie z art. 161 § 1 k.s.h. z chwilą zawarcia umowy spółki powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Nie jest to jeszcze osoba prawna, jednak posiada już zdolność do czynności prawnych, a także zdolność sądową i procesową. Innymi słowy może już normalnie funkcjonować na rynku, zawierać we własnym imieniu umowy, nabywać prawa, a także pozywać i być pozywaną. Charakter prawny takiej spółki zbliżony jest do spółki osobowej, np. spółki jawnej.
W jaki sposób jednak funkcjonuje taka spółka? Przepisy mówią wprost, że spółkę z o.o. w organizacji reprezentuje powołany zarząd albo pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą zgromadzenia wspólników. W spółce wieloosobowej członkiem zarządu lub pełnomocnikiem może zostać wybrany jeden ze wspólników. Przepisy nie zakazują tego, w praktyce zaś często tak właśnie się dzieje. Inaczej jest jednak w przypadku jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji. Przepis art. 162 k.s.h. jednoznacznie zabrania reprezentacji takiej spółki przez wspólnika:
„W spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego.”
Jedyny wspólnik spółki może więc tylko powołać inną osobę do zarządu lub jako pełnomocnika, który będzie działał w imieniu spółki do czasu jej zarejestrowania w KRS i tym samym ostatecznego zawiązania. Zarejestrowana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być reprezentowana przez wspólnika, także gdy jest to spółka jednoosobowa. Oczywiście taki wspólnik musi pełnić odpowiednią funkcję – członka zarządu, pełnomocnika lub prokurenta. Sam w sobie wspólnik nie posiada bowiem prawa reprezentacji.
Po dokonaniu wpisu do rejestru spółka w organizacji staje się nowym niezależnym podmiotem prawa – spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Uzyskuje tym samym osobowość prawną. Warto przy tym pamiętać, że staje się ona kontynuatorem spółki w organizacji. Przejmuje wszystkie prawa i obowiązki spółki sprzed dokonania rejestracji.
A co z odpowiedzialnością w spółce w organizacji? Czy zasady są takie same jak w przypadku zarejestrowanej już spółki z o.o.?
Niestety nie do końca. Jeśli uważnie czytacie nasz artykuł, wiecie już, że spółka w organizacji zbliżona jest w swej konstrukcji prawnej do spółki osobowej. Nie posiada osobowości prawnej, nie jest więc niezależnym podmiotem prawa. Podobnie zatem jak np. w spółce jawnej odpowiedzialność nie dotyczy wyłącznie samej spółki, przy czym w tym wypadku nie odnosi się ona wprost tylko do wspólników, ale także do osób, które działały w imieniu spółki. Mówi o tym art. 13 k.s.h.:
„§ 1 Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu.
§ 2 Wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie z podmiotami, o których mowa w § 1, za jej zobowiązania do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji.”
Co to oznacza w praktyce? Podmiotami odpowiedzialnymi za zobowiązania w spółce w organizacji są następujące kategorie osób:
- spółka w organizacji, a po wpisie do rejestru spółka z o.o.,
- osoby reprezentujące spółkę w organizacji, tj. członkowie zarządu lub pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą zgromadzenia wspólników,
- wspólnicy, przy im ich odpowiedzialność jest ograniczona do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów.
Warto przy tym pamiętać, że jak się wskazuje w literaturze i w orzecznictwie, zatwierdzenie przez zgromadzenie wspólników czynności dokonywanych przez zarząd albo pełnomocnika nie zwalnia ich z odpowiedzialności wobec osób trzecich.
Odpowiedzialność wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Niewątpliwą zaletą spółki z o.o. jest wyłączenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Jest to zasadnicza cecha odróżniająca taką spółkę od spółki osobowej, co jednocześnie czyni z niej interesującą formę prawną, nad którą zastanawia się wielu przedsiębiorców.
Taka konstrukcja prawna wynika z przyjętego założenia, że majątek spółki z o.o. jest odrębną masą, niezależną od majątku osobistego poszczególnych wspólników. Jest to fundamentalna dla spółek kapitałowych zasada rozdziału majątku i w konsekwencji rozdziału odpowiedzialności. Tym samym, spółka z o.o. jako osoba prawna ponosi pełną nieograniczoną odpowiedzialność za własne zobowiązania. Co więcej, co do zasady odpowiada wyłącznie swoim majątkiem.
Warto przy tym jednak pamiętać, że wspólnik może rozszerzyć swoją odpowiedzialność w drodze umowy. Przykładowo, może odpowiadać za zobowiązania spółki jako poręczyciel czy też gwarant. Dodatkowo, wspólnik odpowiada także za szkodę wyrządzoną spółce lub osobom trzecim z tytułu czynów niedozwolonych lub prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Będzie to jednak zawsze osobista odpowiedzialność wspólnika spółki kapitałowej za własne zawinione zachowanie wyrządzające szkodę osobom trzecim, a nie odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania tych spółek (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.11.2009 r., V CSK 169/09, Pr. Sp. 2010, Nr 6).
***
Dzisiejszym artykułem chcieliśmy wprowadzić Was w temat spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Niewątpliwie jest to bowiem temat obszerny i wiele można o nim napisać. Nie przedłużając naszych wywodów, zapraszamy do kolejnych artykułów. W najbliższym czasie napiszemy o prawach i obowiązkach wspólników spółki z o.o., o kompetencjach poszczególnych jej organów a także opublikujemy prosty poradnik krok po kroku jak założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Jeżeli ciekawią Was jakieś zagadnienia związane ze spółką z o.o. koniecznie dajcie nam znać. Chętnie rozwiejemy Wasze wątpliwości.
Jeżeli natomiast jesteście zainteresowani założeniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i potrzebujecie profesjonalnego wsparcia prawnego zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą Kancelarią. Posiadamy doświadczenie w kompleksowym doradztwie przy rejestracji spółki z o.o., poczynając od negocjacji pomiędzy wspólnikami, przygotowaniu umowy spółki i finalnie jej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zachęcamy do zapoznania się z naszą ofertą porad prawnych z zakresu prawa gospodarczego.