W jednym z pierwszych wpisów dotyczących prowadzenia biznesu, omówiliśmy pokrótce dostępne w Polsce formy prowadzenia działalności gospodarczej. Przyszedł czas aby powiedzieć kilka słów więcej o każdej z nich. Spółka cywilna – to od niej dzisiaj zaczniemy. Jeśli interesuje Was co to takiego, w jaki sposób dochodzi do jej powstania a także jakie są obowiązki i uprawnienia wspólników zapraszamy do lektury.
Spółka cywilna – definicja
Spółka cywilna jako jedyna z funkcjonujących spółek została szczegółowo uregulowana w Kodeksie cywilnym, a nie Kodeksie Spółek Handlowych. Z tego też powodu nie jest zaliczana do katalogu spółek handlowych. Jak się okaże dalej, spółka cywilna nie jest także typową spółką – nie tworzy bowiem żadnego nowego bytu prawnego w postaci niezależnego podmiotu gospodarczego.
Przechodząc do sedna, definicja spółki cywilnej zawarta została w art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego:
„Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.”
Jak to wygląda w praktyce? Spółka cywilna jest sposobem na połączenie działań dwóch lub więcej przedsiębiorców, którzy wspólnie chcą realizować określone przedsięwzięcie biznesowe. Dla jej zawiązania konieczne jest zawarcie umowy pomiędzy wspólnikami.
Umowa spółki cywilnej
Umowa spółki dla swej ważności wymaga formy pisemnej. Mowa tu o zwykłej formie pisemnej, co oznacza, że nie ma konieczności podpisywania jej u notariusza (forma aktu notarialnego) lub też uwierzytelniania podpisów przez notariusza (forma pisemna z podpisami poświadczonymi notarialnie).
Umowa spółki cywilnej powinna określać przede wszystkim udział i rolę we wspólnym biznesie wszystkich wspólników, a także ich wkład w spółkę. Wkład może być przy tym zarówno majątkowy (określona suma pieniędzy, ale także przykładowo nieruchomość, ruchomość, prawo majątkowe do znaku towarowego, patent itp.), jak i może polegać na świadczeniu określonych usług. Innymi słowy, wkład wspólnika niekoniecznie musi stanowić kapitał, może to być po prostu deklaracja wykonywania określonej pracy na rzecz spółki. Tak samo ważne mogą bowiem okazać się określone umiejętności wspólnika, które będą mogły być wykorzystywane dla dobra wspólnego biznesu.
W tym miejscu wymaga jednak podkreślenia, że mocą umowy spółki nie powstaje żaden odrębny podmiot gospodarczy. Z tego też powodu spółka cywilna nie jest wpisywana do żadnego rejestru (ani CEIDG, ani KRS). Przedsiębiorcą są poszczególni wspólnicy, a nie spółka. To oni muszą mieć założoną działalność gospodarczą i tym samym podlegać rejestracji w CEIDG (o tym jak założyć jednoosobową działalność gospodarczą pisaliśmy w osobnym wpisie). We wpisie poszczególnych wspólników odnotowywana jest natomiast informacja, że są oni wspólnikami spółki cywilnej.
Rejestracja spółki cywilnej
Podsumowując, celem zawiązania spółki cywilnej należy podjąć następujące kroki:
- każdy ze wspólników rejestruje własną działalność gospodarczą w CEIDG,
- wspólnicy zawierają między sobą umowę spółki cywilnej w formie pisemnej,
- wspólnicy w Urzędzie Skarbowym składają wniosek o nadanie spółce numeru NIP (formularz NIP-2 wraz z załącznikiem NIP-D),
- w Urzędzie Statystycznym wspólnicy składają wniosek o nadanie spółce numeru REGON (formularz RG-OP),
- w razie potrzeby, w Urzędzie Skarbowym wspólnicy rejestrują spółkę jako płatnika podatku VAT (formularz VAT-R),
- jednocześnie wspólnicy składają deklarację podatkową wraz z opłatą w związku z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (deklaracja na druku PCC-3 wraz z załącznikiem PCC-3A), w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy spółki,
- po uzyskaniu numeru NIP i REGON każdy ze wspólników dokonuje uzupełnienia wpisu do CEIDG o informacje dotyczące spółki cywilnej (formularz CEIDG-1), w terminie 7 dni od dnia uzyskania tych danych.
Udział w zyskach i stratach
Co do zasady przyjmuje się, że wkłady wszystkich wspólników są równe. Zgodnie natomiast z art. 867 § 1 k.c.:
„Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.”
Warto jednak zauważyć, że prawo do żądania podziału zysku powstaje tylko wtedy, gdy wartość wspólnego majątku jest większa od sumy wkładów, tzn. suma zysków przewyższa sumę strat. Zysk za ostatni okres w pierwszej kolejności pokrywa straty okresów poprzednich.
Zgodnie z przepisami ustawy podział i wypłata zysku następuje dopiero po zakończeniu roku obrachunkowego, jeżeli spółka powstała na czas dłuższy niż jeden rok lub na czas nieoznaczony, albo po osiągnięciu celu i zakończeniu działalności spółki, jeżeli ta zawarta została na okres krótszy. Takie rozwiązanie wydaje się oczywiste, tylko bowiem zamkniecie roku pozwala na dokonanie podsumowania i ustalenie czy spółka poniosła straty czy też zyski. Powyższe przepisy nie wykluczają jednak możliwości wypłacania wspólnikom zaliczek na poczet zysku, w krótszych odstępach czasu, np. co miesiąc.
Prowadzenie spraw spółki cywilnej
Zgodnie z art. 865 k.c.:
„Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki”.
Oznacza to, że każdy ze wspólników może samodzielnie, bez uprzedniej uchwały prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Pozostali wspólnicy mogą jednak przed dokonaniem takiej czynności złożyć sprzeciw – wówczas wymagana jest uchwała. Każdy wspólnik może też bez uprzedniej uchwały wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowaną stratę.
Czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają dla swej ważności podjęcia wcześniej uchwały.
Podkreślić też trzeba, że umowa spółki cywilnej może kwestię prowadzenia spraw spółki rozwiązać inaczej i przykładowo powierzyć takie prawo tylko jednemu wspólnikowi.
Zobacz też usługi naszych kancelarii adwokackich w Warszawie/Pruszkowie w zakresie prawa cywilnego.
Reprezentacja spółki
Prawo reprezentacji równoznaczne jest z podejmowaniem czynności w imieniu spółki z osobami trzecimi. Innymi słowy chodzi o relacje „na zewnątrz” spółki cywilnej. Co do zasady takie uprawnienie przysługuje w takich samych granicach jak w przypadku prowadzenia spraw spółki (patrz punkt wyżej). Jeżeli zatem wszyscy wspólnicy są tak samo uprawnieni do prowadzenia spraw spółki to równocześnie są oni uprawnieni do jej reprezentowania. Jeżeli prowadzenie spraw spółki powierzono jednemu wspólnikowi, tylko on jest uprawniony do reprezentacji.
Prawo reprezentacji oznacza, że wspólnik podejmujący czynność z osobą trzecią jest wykonawcą woli wszystkich wspólników. Zawiera ją w imieniu ich wszystkich.
Przypomnieć jednak trzeba, że spółka cywilna nie jest samodzielnym odrębnym podmiotem gospodarczym. Co za tym idzie, w postępowaniu sądowym stroną zawsze będą wszyscy wspólnicy, odpowiedzialni solidarnie, nigdy zaś sama spółka.
Odpowiedzialność
Istotą spółki cywilnej jest, że tworzą ją przedsiębiorcy, zaś sama spółka nie jest samodzielnym bytem prawnym. W konsekwencji nie można całkowicie oderwać majątku spółki od majątku jej poszczególnych wspólników.
Zgodnie z art. 864 k.c.:
„Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie”.
Co to oznacza? Po pierwsze każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Nie może się zatem bronić twierdzeniem, że wniósł do spółki określony majątek i tylko z niego można pokrywać ewentualne długi. Po drugie, odpowiedzialność wspólników jest solidarna. Oznacza to, że każdy ze wspólników odpowiada w całości przed ewentualnymi wierzycielami. W praktyce wygląda to tak, że każdy wierzyciel może żądać zapłaty całości lub części długu od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Każdy ze wspólników odpowiada w całej wysokości, zapłata zaś całości przez jednego zwalnia z długu pozostałych wspólników. Oczywiście nie wpływa to na zakres wzajemnych rozliczeń pomiędzy wspólnikami.
Daniny publiczne
Na zakończenie warto jeszcze dodać jak wygląda sprawa rozliczeń podatkowych w spółce cywilnej. Tak jak już zdążyliśmy wspomnieć, spółka cywilna nie jest samodzielnym i niezależnym podmiotem gospodarczym. Fakt ten wpływa na sposób dokonywania rozliczeń podatkowych.
Z zysków spółki podatek dochodowy odprowadzają sami wspólnicy, każdy z osobna we własnym zakresie w odniesieniu do części przypadającego zysku. Każdy ze wspólników w swoim rocznym zeznaniu podatkowym uwzględnia dochody przypadające z udziału w spółce. Miesięcznie natomiast odprowadza zaliczki na podatek dochodowy, wyliczany na podstawie zysku przypadającego za dany miesiąc.
Podobnie składki na ubezpieczenie społeczne odprowadzają samodzielnie wspólnicy, każdy osobno za siebie, niezależnie od pozostałych. W przypadku jednak, gdy spółka zatrudnia pracowników, to sama spółka jest płatnikiem składek i jest zobligowana do dokonania zgłoszenia pracowników w ZUS.
Co jednak ważne, w przypadku konieczności odprowadzania podatku VAT, spółka jest zawsze jego płatnikiem, a nie jak w przypadku podatku dochodowego wspólnicy.
***
Jak zawsze zachęcamy do komentowania i dalszego udostępniania. Jeżeli macie jakiekolwiek pytania dotyczące spółki cywilnej nie wahajcie się ich zadać – z chęcią będziemy starali się rozwiać wszelkie wątpliwości. Jeżeli natomiast chcecie skorzystać z indywidualnej porady prawnej zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą kancelarią prawa gospodarczego w Warszawie, która z sukcesem prowadzi sprawy przedsiębiorców.