Blog

W praktyce naszej kancelarii bardzo często spotykamy się z pytaniami: „Czy muszę coś zrobić, żeby dziedziczyć po zmarłym?”, „Kto dziedziczy spadek, jeśli zmarły nie zostawił testamentu?”, „Czy dzieci dziedziczą razem z małżonkiem?”. Wielu klientów nie zdaje sobie sprawy, że dziedziczenie bez testamentu – tzw. dziedziczenie ustawowe – podlega bardzo konkretnym zasadom określonym w polskim prawie spadkowym. Te wątpliwości są zrozumiałe – prawo spadkowe bywa skomplikowane, szczególnie w trudnym czasie po śmierci bliskiej osoby.

Dlatego dziś przedstawiamy w prosty sposób, jak wygląda dziedziczenie ustawowe – czyli co dzieje się ze spadkiem, gdy zmarły nie zostawił testamentu, kto dziedziczy po śmierci bliskiej osoby, jak wygląda dziedziczenie po mężu lub żonie, czy trzeba przyjmować spadek z długami i czym różni się dobrodziejstwo inwentarza od prostego przyjęcia spadku.

Dziedziczenie ustawowe – kto dziedziczy w pierwszej kolejności?

Jeśli zmarły nie sporządził testamentu, w pierwszej kolejności spadek dzielony jest między osoby najbliżej spokrewnione ze zmarłym, czyli spadek przypada dzieciom oraz małżonkowi. Jest to I grupa spadkobierców. Co istotne – wszyscy dziedziczą w równych częściach, ale małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całego spadku.Przykład: Pan Jan zmarł, zostawiając żonę i dwoje dzieci. Spadek zostanie podzielony na trzy części – po 1/3 dla każdego, ponieważ 1/3 to więcej niż minimalna 1/4 dla małżonka.

Dziedziczenie ustawowe po mężu lub żonie – co warto wiedzieć?

Wbrew powszechnej opinii, małżonek nie dziedziczy całego spadku. Gdy są dzieci, dziedziczy razem z nimi. Jeśli zmarły nie miał dzieci, małżonek dziedziczy razem z rodzicami zmarłego.

Przykład: Pan Jan miał tylko żonę i żyjących rodziców – żona dostanie 1/2, a każdemu z rodziców przysługuje po 1/4 spadku.

A co jeśli zmarły nie miał dzieci?

Wówczas dziedziczy małżonek i rodzice zmarłego. Małżonek dziedziczy połowę, a drugą połowę – rodzice. Jeżeli żyje tylko jeden z rodziców, to otrzymuje on 1/4, a pozostała część przypada rodzeństwu zmarłego.

Dziedziczenie bez testamentu – kolejne grupy spadkobierców

Jeżeli zmarły nie miał żony, dzieci ani żyjących rodziców, to w takiej sytuacji dziedziczą dalsi krewni, w kolejności:

1. Rodzeństwo zmarłego,
2. Zstępni rodzeństwa (czyli ich dzieci, wnuki),
3. Dziadkowie zmarłego,
4. Zstępni dziadków (np. ciotki, wujkowie, kuzyni),
5. Dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Jeśli żadna z tych osób nie żyje albo nie może dziedziczyć – spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.

A co z konkubentem lub partnerem życiowym?

Wbrew częstym przekonaniom, osoba pozostająca w związku nieformalnym (konkubinat) nie dziedziczy ustawowo po partnerze – nawet jeśli mieszkali razem przez wiele lat. Jeżeli partnerzy chcą się zabezpieczyć na przyszłość, muszą zadbać o sporządzenie testamentu.

Czy dziedziczy się również długi? (dziedziczenie długów)

Tak – w skład spadku wchodzą zarówno aktywa, jak i długi. Istnieją sposoby na to aby chronić spadkobierców, wymagają one jednak odrębnego omówienia.

Podsumowanie

Dziedziczenie ustawowe to najczęstsza forma przekazywania majątku po śmierci. Jeżeli zmarły nie zostawił testamentu, prawo „z góry” określa, kto i w jakich częściach dziedziczy. Warto znać podstawowe zasady, zwłaszcza że dziedziczenie spadku może wiązać się także z długami. Na szczęście prawo daje różne możliwości, jak np. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucenie spadku.

***

Jeżeli macie pytania dotyczące konkretnej sytuacji spadkowej, nie jesteście pewni, kto dziedziczy albo chcecie przygotować testament – zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą Kancelarią. Udzielamy rzetelnych porad prawnych i pomagamy bezpiecznie przejść przez procedury spadkowe – postępowania spadkowe sądowe i notarialne.

Zachęcamy również do komentowania – jeśli chcielibyście abyśmy opisali inne zagadnienia związane ze spadkami, dajcie nam znać!

2025-07-19