Od 1 stycznia 2017 r. zaczęły obowiązywać przepisy wprowadzające minimalną stawkę godzinową odnoszącą się do umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług. Co z nich wynika? Po pierwsze, umowa zlecenia (lub o świadczenie usług) powinna określać wynagrodzenie, którego wysokość po przeliczeniu na godziny będzie spełniać wymóg minimalnej stawki godzinowej, ogłoszonej w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”. Po drugie natomiast, w tego typu umowach należy wskazać sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Podkreślenia wyraźnego już na wstępie wymaga jednak, że nowe przepisy obowiązują wyłącznie w odniesieniu do umów zlecenia lub o świadczenie usług, w których zleceniodawcą jest przedsiębiorca.
Minimalna stawka godzinowa – wysokość w 2017 r.
Od 1 stycznia 2017 r. minimalna stawka godzinowa wynosi 13 zł brutto. Jej kwota wynika z przyjętego minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2017 r. ustalone zostało na poziomie 2.000 zł. Jak to wygląda w praktyce?
Zlecenie lub usługa wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej równoznaczna jest z ustaleniem wynagrodzenia na poziomie co najmniej 13 zł za godzinę. Oczywiście istnieje możliwość ustalenia wynagrodzenia „ryczałtowego” – obowiązkiem stron jest jednak dookreślenie, ile godzin obejmować będzie wykonanie takiej umowy, zaś wynagrodzenie w przeliczeniu na godziny będzie musiało wynosić co najmniej wysokość minimalnej stawki godzinowej. W przypadku zawarcia umowy przez większą ilość osób, każda z tych, która jest po stronie przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi ma zapewnione minimalne wynagrodzenie w wysokości 13 zł za godzinę.
Jeżeli z zawartej umowy wynikać będzie wynagrodzenie niższe niż przewiduje minimalna stawka godzinowa, przyjmującemu zlecenie przysługiwać będzie i tak wynagrodzenie w ustawowej minimalnej kwocie.
Nowe obowiązki stron umów cywilnoprawnych
Oprócz dotychczasowych obowiązków wynikających z Kodeksu cywilnego, od 1 stycznia 2017 r. strony umów zlecenia (lub o świadczeniu usług) powinny określić w umowie sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Można to robić zarówno w formie tradycyjnej papierowej a także w formie elektronicznej. Istotne jest by archiwizować taką dokumentację. 3 letni okres przechowywania dotyczy zarówno samej umowy zlecenia (lub o świadczeniu usług) jak i prowadzonej na jej podstawie ewidencji godzin wykonywania zlecenia. Termin liczony jest od dnia wymagalności wynagrodzenia.
„Jeżeli umowa nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej, przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, przed rozpoczęciem wykonania zlecenia lub świadczenia usług, potwierdza przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej ustalenia co do sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług (…)” art. 8b ust. 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 10 listopada 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 2008).
Kogo dotyczy minimalna stawka godzinowa?
Nowe regulacje dotyczące minimalnej stawki godzinowej przedmiotowo dotyczą umów zlecenia (art. 734 k.c.) oraz umów o świadczenie usług (art. 750 k.c.). Odnoszą się do umów zawieranych nie tylko po 1 stycznia 2017 r., ale także umów zawartych przed tą datą. Strony dotychczasowych umów powinny były przystąpić do negocjacji celem dokonania stosownych aneksów (do dnia 31 grudnia 2016 r., tak aby od 1 stycznia 2017 r. obowiązywały już nowe zgodne z prawem stawki). Jeżeli nie może dojść do porozumienia w sprawie odpowiedniej zmiany wynagrodzenia każda ze stron ma prawo rozwiązać umowę z zachowaniem okresu wypowiedzenia określonego w umowie lub z zachowaniem 2 miesięcznego okresu wypowiedzenia.
Dla stosowania minimalnej stawki godzinowej nie ma znaczenia, czy przyjmujący zlecenie (lub świadczący usługi) jest przedsiębiorcą z zarejestrowaną działalnością gospodarczą czy też nie. Zarejestrowani przedsiębiorcy podlegają jednak nowym stawkom tylko wówczas, gdy sami nie zatrudniają pracowników lub nie zawierają umów ze zleceniobiorcami. Stawka godzinowa w kwocie co najmniej 13 zł obowiązuje poza tym tylko tych, którzy przyjmują zlecenie od przedsiębiorcy. W praktyce oznacza to, że minimalna stawka godzinowa przede wszystkim dotyczy osób na tzw. samozatrudnieniu. Wykonywanie zleceń lub usług na rzecz konsumentów nie podlega ustawie o minimalnym wynagrodzeniu.
Wyłączenia dotyczą ponadto osób, które:
- sami decydują o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub świadczenia usług i jednocześnie przysługuje im wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne,
- prowadzą rodzinne domy pomocy w ramach umów dotyczących usług opiekuńczych i bytowych,
- wykonują tzw. umowy opiekuńcze, przykładowo związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej, prowadzeniem rodzinnego domu dziecka, pełnienia funkcji dyrektora lub wychowawcy placówki opiekuńczej (jednak nie w każdym przypadku), wychowawcy w trakcie wycieczek (z pewnymi jednak ograniczeniami, wskazującymi na konieczność sprawowania opieki przez takich wychowawców przez okres przekraczający 1 dobę).
Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu szczegółowo wymienia wszystkie umowy, które podlegają wyłączeniu w zakresie minimalnej stawki godzinowej.
Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie nowych przepisów?
Zaniżanie wynagrodzenia grozi nałożeniem przez Państwową Inspekcję Pracy kary grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. Warto przy tym podkreślić, że obecnie PiP posiada uprawnienie do przeprowadzenia bez zapowiedzi kontroli wypłacania wynagrodzenia nie tylko z tytułu umów o pracę, ale także umów zlecenia lub o świadczenie usług. Kontroli może podlegać nie tylko wysokość wypłacanego wynagrodzenia, ale także niezbędna w tym zakresie dokumentacja (ewidencja godzin wykonywania zleceń).
Podsumowanie
Od 1 stycznia 2017 r. obowiązują nowe przepisy w zakresie minimalnego wynagrodzenia, które dotyczą nie tylko stosunków pracy, ale także określonych umów cywilnoprawnych. Obowiązek stosowania minimalnej stawki godzinowej wiąże się przy tym z koniecznością prowadzenia stosownej dokumentacji ewidencjonującej godziny wykonywania zleceń lub świadczenia usług. Warto jednak podkreślić, że nowe przepisy nie mają zastosowania do typowych zleceń lub usług wykonywanych na rzecz zleceniodawców – konsumentów. Celem nowelizacji było nie tyle ingerowanie w zasadę swobody umów cywilnych, co raczej w zrównanie warunków płacy osób świadczących pracę na podstawie „umów śmieciowych” z warunkami gwarantowanymi pracownikom.