Ostatnim wpisem dotyczącym form działalności gospodarczej był artykuł o plusach i minusach spółki partnerskiej. Tymczasem działalność gospodarczą można prowadzić jeszcze w innych formach. Pozostając w temacie spółek osobowych chcielibyśmy dzisiaj zaprezentować spółkę komandytową. Jest to jedna z częstszych form prowadzenia biznesu w ramach spółki. Z uwagi na swoją ciekawą konstrukcję i wynikającą z tego odmienną formę odpowiedzialności, spółka komandytowa może być zachęcającym wyborem.
Spółka komandytowa – definicja
Spółka komandytowa jest kolejną spółką osobową, na którą wskazuje Kodeks spółek handlowych. Jej definicję znajdziemy w art. 102 k.s.h., zgodnie z którym:
Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Charakterystyczną cechą spółki komandytowej jest więc podział wspólników na dwie kategorie. Z jednej strony mamy komplementariusza – wspólnika odpowiadającego za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony, tak jak wspólnicy spółki jawnej, z drugiej natomiast komandytariusza – wspólnika, który odpowiada wyłącznie do wysokości kwoty z góry określonej w umowie spółki (suma komandytowa).
Jak zatem wyraźnie widać spółka komandytowa jest zawsze spółką co najmniej dwóch osób. Przy czym wspólnikiem może być każdy podmiot prawa, zarówno osoba fizyczna, inna spółka osobowa jak i osoba prawna.
Osobowy charakter spółki komandytowej
Kodeks spółek handlowych wyraźnie wskazuje, że spółka komandytowa pomimo swych istotnych różnic pozostaje, podobnie jak spółka jawna, spółką osobową. Elementy świadczące o osobowym charakterze takiej spółki to przede wszystkim:
- występujący z założenia względnie trwały skład osobowy (jej działalność oparta jest na wzajemnym zaufaniu i osobistej działalności wspólników),
- brak osobowości prawnej, przy czym oczywiście spółka posiada zdolność prawną i zdolność sądową,
- subsydiarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki,
- nieograniczona odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki (a w związku z tym obowiązek wymieniania jego nazwiska w nazwie spółki),
- uznanie śmierci komplementariusza za przyczynę rozwiązania spółki.
W spółce komandytowej można jednak dopatrzeć się także elementów charakterystycznych dla spółek kapitałowych. Przykładowo wskazać należy chociażby na ograniczoną odpowiedzialność komandytariuszy, ich ustawowy bierny udział w codziennej działalności spółki czy też fakt, że śmierć komandytariusza nie przesądza o rozwiązaniu spółki.
Dla przypomnienia jedynie w tym miejscu warto powtórzyć, że brak osobowości prawnej nie pozbawia spółki prawa do prowadzenia we własnym imieniu swoich spraw. Spółka komandytowa może być samodzielnym podmiotem praw i obowiązków, zarówno tych cywilnych jak i administracyjnych. Może nabywać na swój rachunek prawa, zaciągać zobowiązania, jak również uczestniczyć w postępowaniach sądowych w charakterze pełnoprawnej strony.
Udział w zyskach
Dwojaki charakter wspólników wiąże się z odmiennym podejściem do ich udziału w zyskach i stratach. Skoro bowiem nie wszyscy wspólnicy tak samo odpowiadają za zobowiązania, przez co w różnym zakresie ponoszą ryzyko prowadzenia spółki, różny też jest ich udział w zyskach.
Komplementariusze ponosząc nieograniczoną odpowiedzialność uczestniczą w zyskach spółki po równo, nie zależnie od tego ile wnieśli do spółki. Ich wkłady mogą więc być minimalne i w różnej wysokości, mimo to jednak będzie im przypadać udział w zysku po równo.
Komandytariusze natomiast uczestniczą w zyskach spółki jedynie proporcjonalnie do wysokości rzeczywiście wniesionego przez nich wkładu. Im mniej zainwestowali w spółkę, tym mniejsze będą ich profity. Takie ujęcie jest konsekwencją przyjęcia, że komandytariusz pełni tak naprawdę tylko pasywną rolę inwestora w spółce, a jego prawa korporacyjne są mocno ograniczone.
Co jednak istotne, udziału w zysku nie można żadnego ze wspólników pozbawić w całości. Umowa spółki może kwestię podziału zysku potraktować odmiennie niż wskazują na to przepisy. Nigdy jednak żaden ze wspólników nie może zostać pozbawionym tego prawa. Takie rozwiązanie wypaczałoby bowiem istotę spółki.
Udział w stratach
Konsekwentnie, także udział w stratach kształtuje się odmiennie dla obu kategorii wspólników. Komplementariusze uczestniczą w stratach analogicznie jak wspólnicy spółki jawnej – po równo, osobiście całym swoim majątkiem. Komandytariusze natomiast wyłącznie do wysokości wartości wkładu umówionego. Jest to wyraźne ograniczenie ryzyka obciążającego komandytariuszy, którzy ryzykują wyłącznie do zadeklarowanego wkładu inwestycyjnego. Warto jednak nadmienić, że udział w stracie może być wyższy aniżeli wkład rzeczywiście wniesiony. Jeżeli bowiem wspólnik faktycznie nie wniósł do spółki tyle ile zadeklarował w jej umowie, to w przypadku straty spółka może wystąpić do niego o pokrycie różnicy pozostałej do pełnego wkładu.
Na zakończenie dodać trzeba, że umowa spółki może reguły te określać inaczej. Możliwe jest nawet całkowite wyłączenie komplementariusza lub komandytariusza od uczestnictwa w stratach.
Reprezentacja spółki komandytowej
Powiedzieliśmy już, że komandytariusze pełnią pasywną rolę w spółce. Jak się zatem przedstawia kwestia reprezentacji spółki komandytowej w stosunkach zewnętrznych?
Z art. 117 k.s.h. wynika, że:
Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.
Oznacza to, że komandytariusze nie mają ani takiego obowiązku, ani prawa. Mogą oni dokonywać czynności w imieniu spółki wyłącznie w charakterze pełnomocnika lub prokurenta.
Z przywołanego przepisu wynika ponadto, że umowa spółki może pozbawić komplementariusza prawa reprezentacji. Przy czym co ważne, umowa spółki nie może prawa reprezentacji przyznać komandytariuszowi.
Prowadzenie spraw spółki
Ograniczona rola komandytariuszy sprowadza się także do ograniczenia ich roli w zakresie prowadzenia spraw spółki. Art. 121 k.s.h. wskazuje, że:
Komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Oznacza to, że komplementariusze samodzielnie prowadzą sprawy spółki. Z umowy spółki może jednak wynikać co innego. Nie ma bowiem żadnych przeciwwskazań, aby przyznawała ona kompetencje w tym zakresie również komandytariuszowi.
Warto jednak podkreślić, że czynności dokonywane w spółce mogą wymagać różnych obostrzeń, w tym przewidywać także udział komandytariuszy. I tak dla czynności nieprzekraczających zwykłego zarządu, dla których zastrzeżono wymóg uchwały – konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Czynności natomiast przekraczające zwykły zarząd – wymagają uzyskania zgody także i komandytariuszy.
Pozbawienie komandytariuszy prawa prowadzenia spraw spółki wiąże się także z przyznaniem pewnych udogodnień. Zakaz konkurencji i sankcje za jego naruszenie nie obowiązują bowiem w stosunku do tych komandytariuszy, którzy nie mają prawa prowadzenia spraw spółki.
Odpowiedzialność
Cechą charakterystyczną dla spółki komandytowej jest różny zakres odpowiedzialności wspólników wobec jej wierzycieli.
Komplementariusze, będący z założenia odpowiedzialnymi za prowadzenie spraw spółki i uprawnionymi do jej reprezentacji, odpowiadają za zobowiązania bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, solidarnie i subsydiarnie. Dla przypomnienia, odpowiedzialność solidarna oznacza, że każdy z komplementariuszy jest odpowiedzialny samodzielnie za całość zobowiązań spółki. Odpowiedzialność subsydiarna natomiast, że możliwość zaspokojenia się z majątku komplementariusza powstaje dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Komandytariusze, będący zaś co do zasady jedynie pasywnymi inwestorami, odpowiadają za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli wyłącznie do wysokości tzw. sumy komandytowej. Suma komandytowa to określona w umowie kwota pieniężna, która wyznacza granice odpowiedzialności komandytariusza. Dla każdego komandytariusza jej wysokość może być różna. Oczywiście w zakresie sumy komandytowej, komandytariusz podobnie jak każdy inny wspólnik spółki osobowej odpowiada całym swoim majątkiem osobistym (więc nie tylko wkładem), solidarnie i subsydiarnie.
Podkreślenia przy tym wymaga, że w zakresie wartości wniesionego rzeczywiście wkładu komandytariusz jest wolny. Jeżeli zatem suma komandytowa jest równa rzeczywiście wniesionemu wkładowi – komandytariusz wolny jest od odpowiedzialności (jego strata ekonomiczna ogranicza się do utraty wniesionego wkładu i jest równa wartości sumy komandytowej). Jeżeli jednak suma komandytowa jest wyższa niż rzeczywiście wniesiony wkład – komandytariusz odpowiada tylko do wysokości różnicy.
W sytuacji natomiast, gdy suma komandytowa jest niższa niż rzeczywiście wniesiony wkład komandytariusz jest również wolny od odpowiedzialności. Może jednak się zdarzyć, że straci cały wniesiony wkład, nawet jeżeli okaże się, że będzie to wartość wyższa niż oznaczona suma komandytowa.
Daniny publiczne
Tradycyjnie na zakończenie naszych rozważań, wspomnieć trzeba kilka słów o obowiązkach podatkowych. Spółka komandytowa podobnie jak pozostałe spółki osobowe nie jest płatnikiem podatku dochodowego. Rozliczeń podatkowych dokonują samodzielnie wspólnicy, w zależności od przyznanych im zysków. Dodatkowo są oni osobiście zobowiązani wobec ZUSu. Tak samo natomiast jak w innych spółkach za swoich pracowników oraz w ramach rozliczeń podatku VAT spółka komandytowa jest samodzielnym i niezależnym płatnikiem. Warto przy tym dodać, że spółka komandytowa ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości (ustawa o rachunkowości).
Spółka komandytowa – podsumowanie
Spółka komandytowa to niezwykle ciekawa forma prowadzenia działalności gospodarczej. Daje dużą swobodę przy kształtowaniu praw i obowiązków poszczególnych wspólników, przy czym z założenia rozróżnia ich dwie grupy – komplementariuszy i komandytariuszy. Z tego też powodu, spółka komandytowa pomimo zaliczenia jej do kategorii spółek osobowych posiada wiele cech charakterystycznych dla spółek kapitałowych. Warto zastanowić się, czy nie jest ona idealną formą dla prowadzonego biznesu.
***
Zachęcamy do komentowania i dalszego udostępniania – będzie nam niezmiernie miło. Jeżeli po lekturze pojawiły się jakiekolwiek pytania zapraszamy do ich zadawania. Z chęcią postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości. Zachęcamy również do kontaktu bezpośredniego z naszą Kancelarią, gdzie możecie umówić się na indywidualne porady prawne (Pruszków lub Warszawa). Oferujemy pełne doradztwo prawne w zakresie spraw gospodarczych i cywilnych.