Spółki kapitałowe i spółki osobowe – czym się różnią?

Rozpoczynając cykl artykułów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej, opisaliśmy prawnie dopuszczalne formy jej prowadzenia. Wskazaliśmy, że oprócz jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółki cywilnej możliwe jest prowadzenie biznesu w formie spółki handlowej – osobowej lub kapitałowej. Po omówieniu wszystkich spółek osobowych, przyszedł czas na spółki kapitałowe. Dawaliście nam znać, że interesuje Was temat spółek kapitałowych – przede wszystkim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zanim jednak przejdziemy do szczegółowego jej omówienia, chcielibyśmy, tytułem wstępu, napisać kilka zdań o cechach charakteryzujących spółki kapitałowe. Co je odróżnia od wspomnianych już spółek osobowych?

Spółki kapitałowe i spółki osobowe – czym one się tak naprawdę różnią?

Jak sama nazwa wskazuje spółki kapitałowe oparte są przede wszystkim na powiązaniach inwestycyjnych, finansowych, a nie jak w przypadku spółek osobowych na wzajemnym zaufaniu i przywiązaniu do osoby wspólnika. Spółka kapitałowa ma przede wszystkim zrzeszać inwestorów pragnących zainwestować we wspólnym przedsięwzięciu. Z takiego ujęcia bierze się większość różnic pomiędzy spółkami kapitałowymi a osobowymi.

1. Skład osobowy wspólników

Tak jak już wielokrotnie wspominaliśmy, w spółkach osobowych najważniejszą rolę pełnią wspólnicy. To na ich osobach skupia się całe przedsięwzięcie. Cechą charakteryzującą takie spółki jest współpraca wspólników oparta na wzajemnym zaufaniu i ich osobistej działalności w spółce, która jest trwała i niezmienna w składzie. Co do zasady więc, zmiana osoby wspólnika jest niemożliwa (trochę inaczej wygląda to tylko w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej). Na skutek jego śmierci najczęściej dochodzi do zakończenia działalności spółki.

W spółkach kapitałowych natomiast osoba wspólnika nie jest najważniejsza. Nie ma większego znaczenia kto takim wspólnikiem zostanie, ważne żeby miał zdolność wniesienia odpowiednich wkładów – czyli był w stanie zainwestować w spółkę. Z tego też powodu, zbycie udziałów na rzecz nowej osoby nie jest co do zasady obwarowana żadnymi ograniczenia. Wspólnik może w każdej chwili zrezygnować z udziału w spółce. Także śmierć wspólnika nie prowadzi do likwidacji spółki – co do zasady spadkobiercy wstępują w jego prawa, a spółka dalej funkcjonuje.

2. Spółka w organizacji

Niewątpliwą zaletą spółek kapitałowych jest możliwość ich funkcjonowania już na etapie tzw. organizacji. W spółkach osobowych możliwość podjęcia działalności gospodarczej pojawia się dopiero w momencie zarejestrowania takiej spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zanim więc dojdzie do faktycznego działania spółki trzeba poczekać na dokonanie odpowiednich wpisów w KRS.

Spółki kapitałowe mogą natomiast rozpocząć swoją działalność już z dniem podpisania umowy spółki u notariusza. Stają się wówczas tzw. spółką w organizacji. Od razu zatem mają  możliwość nabywać we własnym imieniu prawa, w tym własność nieruchomości i innych prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi.

Jaka jest jednak różnica pomiędzy spółką właściwą a spółką w organizacji? Ta druga nie jest jeszcze osobą prawną, posiada jedynie zdolność prawną i sądową (podobnie jak wszystkie spółki osobowe). Do czasu zarejestrowania jej w KRS (to wtedy staje się spółką z o.o. lub spółką akcyjną będącą pełnoprawną osobą prawną) musi też posługiwać się dopiskiem „spółka w organizacji” przy swojej docelowej nazwie.

3. Jednoosobowa spółka

Spółka jak sama nazwa wskazuje polegać ma na prowadzeniu wspólnego przedsięwzięcia biznesowego przez kilka osób. Spółki osobowe ściśle przestrzegają tej zasady. Żadna handlowa spółka osobowa nie może być prowadzona jednoosobowo, do ich założenia potrzebne są zawsze co najmniej dwie osoby. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest przypadek spółki partnerskiej, w której pozostał tylko jeden partner lub gdy tylko jeden z nich  posiada uprawnienia do wykonywania zawodu związanego z działalnością spółki. W takiej sytuacji spółka partnerska może być jednoosobowa, jednak tylko co najwyżej przez rok czasu. Po upływie roku ulega i tak rozwiązaniu.

Kodeks spółek handlowych przewiduje natomiast możliwość funkcjonowania spółki kapitałowej w formie jednoosobowej. W takim przypadku jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników lub walnego zgromadzenia. Warto jednak pamiętać, że w spółce w organizacji jedyny wspólnik nie może reprezentować spółki, za wyjątkiem jednej czynności – złożenia wniosku do sądu o zarejestrowanie spółki w KRS. We wszystkich pozostałych wypadkach spółkę reprezentuje zarząd lub pełnomocnik ustanowiony przez jedynego wspólnika.

4. Reprezentacja spółki oraz prowadzenie jej spraw

W spółkach osobowych zasadą jest, że reprezentacja i prowadzenie spraw spółki przypada przede wszystkim wspólnikom. To oni mają za zadanie osobiście działać w interesie spółki. Prowadzą jej sprawy, zajmują się bieżącą działalnością a także podejmują w jej imieniu wszystkie niezbędne czynności. W poszczególnych spółkach można dostrzec pewne różnice w tym zakresie, np. w spółce partnerskiej można powołać zarząd zaś w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej nie wszyscy wspólnicy działają na takich samych zasadach. Po szczegóły odsyłamy do naszych wcześniejszych artykułów. Zasadą jednak jest, że to wspólnicy są aktywnymi reprezentantami spółek osobowych.

W spółkach kapitałowych natomiast wspólnicy raczej przybierają postać biernych inwestorów, którzy chcą przede wszystkim odczuwać finansowe korzyści z udziału w spółce. Sprawami spółki, a także jej reprezentacją zajmują się powołane przez wspólników organy. Przede wszystkim chodzi tutaj o zarząd, który ma za zadanie zajmować się bieżącą działalnością spółki (w przypadku zwykłych spraw nie przekraczających zwykłego zarządu samodzielnie bez udziały wspólników), a także w jej imieniu podejmować wszelkie czynności natury prawnej. Oczywiście zarząd jest kontrolowany przez wspólników (chociażby poprzez konieczność złożenia corocznego sprawozdania ze swojej działalności), to oni przecież powołują i odwołują członków zarządu. Nic nie stoi na przeszkodzie aby wspólnik lub wspólnicy wchodzili w skład zarządu, nie mniej jednak zasadą jest że to odpowiednie organy działają w imieniu spółki a nie wspólnicy.

5. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

W związku z faktem, że to organy zajmują się działalnością spółki kapitałowej a nie jej wspólnicy, inaczej niż w spółkach osobowych rozkłada się także odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Skoro to nie wspólnicy podejmują decyzje w ramach prowadzenia spraw spółki, to nie oni są odpowiedzialni za ewentualne straty z nich wynikające.

W spółkach osobowych zasadą jest, że to wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Poza pewnymi wyjątkami dotyczącymi spółek partnerskich, komandytowych i komandytowo-akcyjnych, wspólnicy spółek osobowych ponoszą pełną, osobistą odpowiedzialność, która rozciąga się także na ich osobisty majątek. Jest to odpowiedzialność osobista, pełna, subsydiarna i solidarna.

W spółkach kapitałowych natomiast wspólnicy w ogóle nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialną jest przede wszystkim sama spółka. W sytuacji jednak, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, odpowiedzialnymi solidarnie są członkowie zarządu. Jest to odpowiedzialność pełna i osobista. Możliwość wyłączenia jej możliwa jest w zasadzie jedynie wówczas, gdy zarząd wykaże, że we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (po więcej szczegółów odsyłamy do pełnej treści art. 299 k.s.h.).

Wskazana różnica może być bardzo kusząca dla osób planujących prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki. W przypadku spółek kapitałowych jedyną stratą wspólnika może być w zasadzie tylko brak możliwości odzyskania wniesionych wkładów.

6. Opodatkowanie

Na zakończenie dzisiejszego wpisu warto wspomnieć także o kwestiach podatkowych. Niewątpliwą wadą spółek kapitałowych jest tzw. podwójne opodatkowanie. Spółka kapitałowa jest odrębną niezależną osobą prawną, w konsekwencji samodzielnie rozlicza się z fiskusem. Obowiązana jest do prowadzenia własnej księgowości (która jest niejednokrotnie droższa niż w przypadku spółek osobowych, a już na pewno jednoosobowej działalności gospodarczej), a także do składania własnych zeznań podatkowych. Tym samym spółka kapitałowa ma obowiązek odprowadzać podatek dochodowy CIT od uzyskanego dochodu. W sytuacji, w której wspólnicy zdecydują się na podział zysku i wypłatę dywidendy, będą musieli także rozliczyć się z własnego osobistego dochodu z tytułu udziału w spółce. Ten sam dochód będzie zatem podlegał podwójnemu opodatkowaniu – pierwszy raz przez samą spółkę, drugi raz przez wspólników, którym przyznano udział w zysku. Warto o tym pamiętać przed podjęciem decyzji o wyborze najlepszej formy prawnej dla swojej działalności.

***

Jak widać różnice pomiędzy spółkami kapitałowymi a osobowymi są wyraźne. Mamy nadzieję, że dzisiejszym wpisem rozwialiśmy Wasze wątpliwości i pomogliśmy zrozumieć co odróżnia spółki kapitałowe od osobowych. Warto przeanalizować wszystkie punkty, o których wspomnieliśmy, tak aby decyzja o wyborze formy prawnej była najkorzystniejsza dla Waszego modelu biznesowego. Podkreślamy jednocześnie, że przed ostateczną decyzją warto zasięgnąć porady biura księgowego, który pomoże w zrobieniu symulacji kosztów, co pozwoli na najlepszą optymalizację podatkową.

Jeżeli wpis okazał się wartościowy, zachęcamy do komentowania i dalszego udostępniania. Posiadając wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym na rzecz przedsiębiorców z chęcią pomożemy Wam wybrać najlepszą formę prawną dla Waszego biznesu. W razie indywidualnych pytań zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą Kancelarią, która oferuje porady prawne z zakresu prawa gospodarczego w swojej siedzibie w Pruszkowie jak i online.